کاشی‌کاری در هنر ایرانی، از دیرباز تاکنون، یکی از شاخه‌های برجسته هنرهای تجسمی و معماری بوده است. در طول تاریخ، نوع‌های مختلفی از کاشی‌ها پدیدار شد که هرکدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارد و در میان این‌ها، دو نوع بسیار شناخته شد، یعنی کاشی معرق و کاشی هفت‌رنگ که جایگاه ویژه‌ای دارد. تفاوت کاشی هفت رنگ و معرق در ظاهر، تکنیک و کاربردهایشان است و هر یک نماد ذوق و هنر ایرانی می‌باشند.
کاشی معرق
کاشی معرق به نوعی هنر ساخت و تزئین کاشی می گویند که در آن قطعات کوچک و رنگی، به صورت تکه‌های برش‌خورده، کنار هم می چینند تا طرح‌ها و نقش‌های هندسی، گیاهی یا مناظر داستانی را تشکیل دهند. این تکنیک ریشه در هنر اسلامی و هنر ایرانی دارد و در آثار معماری قدیمی، مخصوصاً در دیوارهای مساجد و بناهای تاریخی، به وفور مشاهده می‌شود.
کاشی هفت‌رنگ
کاشی هفت رنگ یک نوع کاشی رنگارنگ و زیبا است که معمولاً در معماری و تزئینات داخلی و خارجی استفاده می‌شود. این کاشی‌ها معمولاً با هفت رنگ مختلف طراحی می‌شوند که نماد زیبایی، تنوع و هنر ایرانی هستند. در بسیاری از معماری‌های اسلامی و ایرانی، کاشی‌ها نقش مهمی در تزئین ساختمان‌ها، مساجد و میدان‌ها دارند.
کاشی معرق
در این تکنیک، فرآیند کار براساس برش کاری و چیدمان قطعات است.
طراحی اولیه: طرح بر روی سطح کاشی کشیده یا بر روی نقشه قرار دهید
برش قطعات: بر اساس طرح، قطعات سرامیکی یا سنگی به شکل‌های مورد نیاز برش داده می‌شود.
چیدمان: قطعات برش‌خورده در کنار هم قرار می‌گیرند و همراه با ملات یا چسب مخصوص، بر روی سطح موردنظر چسبانده می‌شوند.
تثبیت و پخت: پس از تثبیت، ممکن است مرحله پخت انجام شود تا افزون بر استحکام، رنگ‌ها مقاوم شوند.
کاشی هفت‌رنگ
در این روش، کار بر پایه نقاشی کردن و لعاب‌کاری است.
طراحی دقیق: طرح روی کاشی کشیده
رنگ‌آمیزی: با لعاب‌های رنگی، طرح‌ها به دقت کشیده می‌شود.
پخت در کوره: کاشی لعاب‌زده در کوره با درجه مناسب پخته می‌شود تا رنگ‌ها ثابت و مقاوم شوند.
نصب نهایی: پس از پخت و سرد شدن، این کاشی‌ها برای تزئین دیوارها و سقف‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
| معیار | کاشی معرق | کاشی هفت‌رنگ |
|---|---|---|
| ظاهر | تکه‌های مجزا و در کنار هم چیده‌شده، طرح‌های هندسی و گیاهی سازمان‌یافته | طرح‌های رنگین، زنده و غالباً شامل تصاویری با رنگ‌های متنوع |
| تکنیک ساخت | برش و چیدمان قطعات، موزاییک‌سازی | نقاشی لعابی و رنگ‌آمیزی مستقیم بر روی کاشی |
| مقاومت در برابر شرایط محیطی | بسیار مقاوم، مناسب برای کف و دیوارهای بیرونی | مقاوم، اما بیشتر برای تزئینات داخلی و دیوارهای خارجی نسبتاً محافظت شده |
| قابلیت‌های طراحی | طرح‌های هندسی و پلکانی، جزئیات دقیق | نقش‌های زنده، تصویری و گرافیکی |
کاشی معرق
معماری مساجد، مقبره‌ها، کاخ‌ها و بناهای تاریخی
تزئینات داخلی و خارجی ساختمان‌ها
هنرهای تزیینی و تذهیب
کاشی هفت‌رنگ
تزئین دیوارهای داخلی و خارجی بناهای تاریخی، مساجد و مدارس
تزیینات قالبی و تصویری در ساختمان‌های مذهبی
استفاده در کاخ‌ها، منازل و فضاهای مذهبی، به دلیل رنگ‌های زنده و جلب‌توجه
معرق
مسجد شیخ لطف‌الله در اصفهان
کاخ گلستان در تهران
تک‌رنگ‌های معرق در کاخ‌های قاجاری و صفوی
هفت‌رنگ
مسجد شیراز
مسجد شاه در اصفهان
کاروانسراها و منازل تاریخی که با کاشی‌های هفت‌رنگ زینت یافته‌اند
در پایان، باید گفت که هر دوی این هنرها نماد ذوق و هنر اصیل ایرانی هستند و هرکدام ویژگی‌های خاص و زیبایی‌های خود را دارند.
کاشی معرق بیشتر بر تکنیک بریدن و چیدمان قطعات تمرکز دارد و به همین دلیل طرح‌های هندسی دقیق و متناظر با معماری اسلامی و هنرهای تزیینی را خلق می‌کند.
کاشی هفت‌رنگ نیز بر هنر نقاشی لعابی و رنگ‌آمیزی تمرکز دارد و بیشتر برای خلق طرح‌های زنده، رنگارنگ و تصویری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با توجه به اینکه تفاوت کاشی هفت رنگ و معرق وجود دارد اما نماد تاریخ، فرهنگ و هنر ایرانی هستند و در جای‌جای معماری و هنر ایران، نقش مهمی ایفا می‌کنند.
با نزدیک به نیم قرن سابقه در تولید انواع کاشی های سنتی و مدرن با بهترین کیفیت و قیمت
