کاشی مسجدی

کاشی مسجدی به نوع خاصی از کاشی‌ها اطلاق می‌شود که در تزئین مساجد و مکان‌های مذهبی به کار می‌روند. این نوع کاشی‌ها اغلب دارای طرح‌ها و رنگ‌های زیبایی هستند که به تازگی و زیبایی سازه‌های دینی کمک می‌کنند. در ادامه، ویژگی‌ها، تاریخچه و کاربردهای کاشی‌های مسجدی را بررسی می‌کنیم.

ویژگی‌های کاشی مسجدی

1. جنس و مقاومت

• معمولاً از سرامیک یا پرسلان ساخته می‌شوند و دارای مقاومت بالایی در برابر شرایط جوی و رطوبت هستند.

1. طرح و نقوش

• طراحی‌های این کاشی‌ها معمولاً شامل نقوش هندسی، گلی، کلامی و آیات قرآن است. رنگ‌های شاد و متنوع از ویژگی‌های اصلی این کاشی‌ها محسوب می‌شوند.

1. لعاب‌دار

• بیشتر کاشی‌های مسجدی لعاب‌دار هستند که باعث می‌شود سطح آن‌ها صاف، براق و مقاوم در برابر لکه‌ها و آلودگی‌ها باشد.

1. اندازه و شکل

• این کاشی‌ها می‌توانند در ابعاد و اشکال مختلف تولید شوند. اندازه‌های کوچکتر معمولاً برای ایجاد الگوهای پیچیده و تزئینی استفاده می‌شوند.

تاریخچه

• کاشی‌کاری در ایران به دوران هخامنشیان و بعد از آن برمی‌گردد، اما استفاده از کاشی‌های مسجدی به ویژه در دوران صفویه در ایران رونق زیادی پیدا کرد. در این زمان، معماران و هنرمندان با ایجاد طرح‌های بسیار زیبا و با مضامین مذهبی، فضاهای مذهبی را تزئین کردند.

کاربردهای کاشی مسجدی

1. تزئین نمای مساجد

• کاشی‌های مسجدی به‌عنوان عناصر برجسته تزئینی در نمای خارجی و داخلی مساجد به کار می‌روند و باعث افزایش شکوه و زیبایی معمارانه آنها می‌شوند.

1. زیرسازی و پوشش دیوارها

• این کاشی‌ها معمولاً برای پوشش دیوارهای حیاط، صحن و ایوان‌ها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.

1. نقوش و آیات

• در بسیاری از مساجد، از کاشی‌های مسجدی برای نوشتن آیات قرآن و احادیث استفاده می‌شود.

1. نقش‌های نمادین

• طرح‌ها و نقوش متناسب با فرهنگ اسلامی در این کاشی‌ها کار می‌شود که برای نمایش هنر اسلامی و ارادت به امور مذهبی بسیار مهم است.

نمونه‌های معروف

• مسجد جامع اصفهان
• مسجد شیخ لطف‌الله
• مسجد نصیرالملک (مسجد صورتی)
• مسجد 33 پل اصفهان
• مسجد آبی (سلطان احمد) در استانبول

کاشی‌های مسجدی نه تنها از لحاظ کاربری برای زیبایی فضاهای مذهبی بلکه از لحاظ فرهنگی نیز دارای اهمیت ویژه‌ای هستند و نشان‌دهنده‌ی هنر اسلامی و تاریخ غنی ایران به شمار می‌آیند.

قدیمی ترین مسجد های کاشی کاری شده

بسیاری از مساجد قدیمی در ایران و دیگر نقاط جهان با تکنیک‌های کاشی‌کاری زیبا تزئین شده‌اند که نشان‌دهنده‌ی هنر و معماری اسلامی در تاریخ است. در ادامه به برخی از قدیمی‌ترین مساجد کاشی‌کاری شده اشاره می‌کنم:

1. مسجد جامع اصفهان

• تاریخ ساخت: بناهای اولیه این مسجد به دوران پیش از اسلام برمی‌گردد و توسعه‌های آن به دوران سلجوقیان و صفویان مربوط می‌شود.
• ویژگی‌ها: کاشی‌کاری‌های رنگی و نقوش هندسی و گل‌دار و همچنین آیات قرآنی بر روی دیوارها از ویژگی بارز این مسجد است.

2. مسجد جامع نیشابور

• تاریخ ساخت: بنای اصلی این مسجد به قرن چهارم هجری (دهم میلادی) برمی‌گردد.
• ویژگی‌ها: این مسجد قدیمی‌ترین نمونه‌های کاشی‌کاری در ایران را داراست و نمای آن به‌خصوص در دوران تیموریان به زیبایی تزئین شده است.

3. مسجد امام (مسجد شاه) در اصفهان

• تاریخ ساخت: ساخت این مسجد در دوران صفوی (سال ۱۰۷۲ هجری شمسی) آغاز شد.
• ویژگی‌ها: کاشی‌کاری‌های آبی و طلایی و نقوش برجسته اسلامی و خوشنویسی آیات قرآن بر روی آن، این مسجد را به یکی از معروف‌ترین مساجد کاشی‌کاری شده تبدیل کرده است.

4. مسجد شیخ لطف‌الله

• تاریخ ساخت: این مسجد نیز در دوران صفوی، به دستور شاه عباس اول ساخته شده است (سال ۱۰۱۱ هجری شمسی).
• ویژگی‌ها: کاشی‌کاری‌های بسیار دقیق و منحصر به فرد به‌خصوص در گنبد که به زیبایی و هنر آن افزوده‌اند.

5. مسجد آبی (سلطان احمد) در استانبول

• تاریخ ساخت: ساخت این مسجد به سال‌های بین ۱۶۰۹ و ۱۶۱۶ میلادی برمی‌گردد.
• ویژگی‌ها: این مسجد با کاشی‌کاری‌های رنگی و نمای زیبا شناخته شده است و یکی از نمادهای هنر اسلامی در ترکیه به حساب می‌آید.

6. مسجدی در سامررا (عراق)

• تاریخ ساخت: این مسجد تاریخی در قرن نهم میلادی ساخته شده است.
• ویژگی‌ها: باستانی‌ترین نمونه‌های کاشی‌کاری از آن دوران باقی‌مانده و نقوش مذهبی و هنر اسلامی را نشان می‌دهد.

7. مسجد تویسرکان (ایران)

• تاریخ ساخت: این مسجد از قرن ششم تا هفتم هجری قمری دوره سلجوقیان می‌باشد.
• ویژگی‌ها: کاشی‌کاری‌های زیبا و طرح‌های هندسی و گل‌دار آن از جمله ویژگی‌های بارز این مکان است.

این مساجد نه تنها نمونه‌های شگفت‌انگیزی از هنر کاشی‌کاری اسلامی به شمار می‌آیند، بلکه نمایانگر تاریخ و فرهنگ غنی دنیا اسلام و هنرمندان آن دوره هستند